گشت و گذاری در استان گیلان

گیلان بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای 11 شهرستان ، 34 شهر، 27 بخش و 95 دهستان است:

1. آستارا

مرکز آن آستارا و دارای یک بخش به نام بخش مرکزی است. بخش مرکزی از سه دهستان به نام های حیران ، لوندویل و ویرمونی تشکیل شده است. جمعیت شهرستان آستارا بر اساشهرس آخرین سرشماری 63254 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : مناطق ساحلی ، گردنه حیران ، مرداب استیل ،باغ عباس آباد در 4 کیلومتری آستارا به هشت پر، پناهگاه حمایت وحش آستارا ، بقعه شیخ تاج الدین محمد خیوی .

2. آستانه اشرفیه

مرکز آن شهر آستانه اشرفیه است. در محدوده این شهرستان دو شهر به اسامی آستانه اشرفیه و کیاشهر قرار دارند. این شهرستان از دو بخش و پنج دهستان تشکیل شده است.

بخش کیاشهر: دارای یک شهر و دو دهستان است. مرکز بخش کیاشهر و دهستان های آن  دهگاه و کیاشهر است.

بخش مرکزی : دارای یک شهر و سه دهستان است. مرکز بخش ، شهر آستانه اشرفیه و دهستان های آن عبارت اند از : دهشال ، کیسم ، گورکا. جمعیت شهرستان بر اساس آخرین سرشماری 483و114 نفر است.

برخی مراکز دیدنی: سواحل دریا و صیدگاه های مختلف ماهی ، آرامگاه سید جلال الدین اشرف ، پل سفید ، پارک معین در آرامگاه دکتر محمد معین.

3. بندر انزلی

 

دارای یک بخش مرکزی و مرکز آن شهر بندر انزلی است. بخش مرکزی از دو دهستان تشکیل شده است و عبارت اند از دهستان چهار فرضیه و لیچارکی حسن رود.

جمعیت شهرستان بندر انزلی بر اساس آخرین سرشماری 827 و119نفر است.

برخی مراکز دیدنی : تالاب انزلی ، کاخ میان پشته ( موزه نیروی دریایی) ، دهکده ساحلی ، ساحل جفرود ، موج شکن ، اسکله ، بولوار ، پل های غازیان و انزلی ، برج ساعت ، ساختمان شهرداری ، شیلات غازیان ، پناهگاه حیات وحش کشک ، به مساحت 6701 هکتار در جنوب غربی انزلی ، پناهگاه حیات وحش سلکه ، با 360 هکتار وسعت در جنوب این شهر.

4. تالش

مرکز آن ، شهر هشت پر است. در محدوده ی این شهرستان چهار شهر به اسامی پره سر ، رضوان شهر ، ماسال و هشت پر قرار دارند. این شهرستان دارای سه بخش است:

بخش رضوان شهر : دارای دو شهر به نام های رضوان شهر و پره سر و دهستان های آن خوشابر، دینا چای ، گیل دو لاب و ییلاقی ارده

بخش ماسا لو شاندرمن: دارای یک شهر و دو دهستان است. مرکز بخش شهر ماسال و دهستان های آن ماسال و شاندرمن

بخش مرکزی : دارای یک شهر و شش دهستان است. مرکز بخش ، شهر هشت پر و دهستان های آن اسالم، ساحلی جوکندان ، طولارود، تالش ، گرگان رود و لیسار است.

جمعیت شهرستان تالش بر اساس آخرین سرشماری 262420 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : پارک جنگلی و ساحلی گیسم، جاده کوهستانی اسالم به خلخال ، منطقه ییلاقی آق اولر ، منطقه حفاظت شده لیسار ، قلعه لیسار ، آرامگاه سید شرفشاه ، اسپی مزگت دیناچال ، کاخ سردار امجد.

5. رشت

مرکز آن شهر رشت و دارای شش شهر به اسامی خشک بیجار ، خمام ، رشت ، سنگر ، کوچصفهان و لشت نشا است. این شهر از پنج بخش تشکیل شده است.

بخش خمام : دارای شهرهای خمام و خشک بیجار و دهستان های چاپارخانه ، چوکام ، حاجی بکنده ، خشک بیجار ، کته سر خمام و نوش خشک بیجار است.

بخش سنگر : مرکز بخش شهر سنگر و دهستان های آن اسلام آباد ، سراوان و سنگر است.

بخش کوچصفهان : مرکز بخش ، شهر کوچصفهان و دهستان های آن بلسبنه ، کنارسر و لولمان است.

بخش لشت نشا : مرکز بخش ، لشت نشا و دهستان های آن جیر دهنده ، لشت نشا ، علی آباد ، زیبا کنار و گفشه لشت نشا است.

بخش مرکزی : مرکز بخش ، شهر رشت و دهستان های آن پسیخان، پیر بازار ، حومه و لاکان.

جمعیت شهر رشت بر اساس آخرین سر شماری 715096 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : پارک جنگلی سراوان ، باغ محتشم ( پارک شهر ) رشت ، عمارت کلاه فرنگی ، آرامگاه میرزا کوچک خان در سلیمان داراب ، میدان شهرداری ، بازار رشت ، عینک در غرب رشت ، شهر بازی ، محلات تاریخی ، کتابخانه ملی رشت ، موزه رشت ، صنایع دستی و حصیری ، مناطق ساحلی ، هتل و برج مرتفع اردوگاه صدا و سیما در زیبا کنار .

6. رودبار

مرکز آن شهر رودبار است و دارای یک بخش مرکزی و دو بخش دیگر است.

بخش رحمت آباد و بلوکات : مرکز بخش توتکابن و دهستان های آن بلوکات ، دشتوبل و رحمت آباد است.

بخش عمارلو : مرکز آن بخش جیرنده و دهستان های آن جیرنده ، خورگام و کلیشم است.

بخش مرکزی : دارای چهار شهر به نام های رستم آباد ، رودبار ، لوشان و منجیل است. دهستان های آن عبارت اند از : رستم آباد جنوبی ، رستم آباد شمالی و کلشتر

جمعیت شهرستان رودبار بر اساس آخرین سرشماری 113082 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : سد منجیل ، درخت کهنسال سرو هرزویل ، مناطق و تپه های باستانی مانند مارلیک ، دشتی ، جوبن ، حلیمه جان ، توربین های بادی تولید برق ، آثار طبیعی ملی گیاه لیلیوم ( دوش چهل چراغ) در ارتفاعات داماش عمارلو ، کوه درفک.

7. رودسر

مرکز آن شهر رودسر و دارای شش شهر به نام های املش ، چابکسر ، رحیم آباد ، رودسر ، کلاچای و واجارگاه است وسه بخش دارد :

بخش املش : مرکز آن شهر املش و دهستان های آن املش جنوبی ، املش شمالی ، سمام و کجیه.

بخش رحیم آباد : مرکز آن شهر رحیم آباد و دهستان های آن اشکور سفلی ، اشکورعلیا ، سیار ستاق ، رحیم آباد و شوئیل است.

بخش مرکزی : دارای چهار شهر به نام های رودسر ( مرکز شهر و دهستان ) ، چابکسر ، کلاچای و واجارگاه و دهستان های آن اوشیان ، سیاهکارود، چینی جان و رضا محله است.

جمعیت شهرستان رودسر بر اساس آخرین سرشماری 202622 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : میدان شهرداری ، کاخ نهارخوران ، بازار شهر رودسر ، باغ های چای و مرکبات ، رودخانه پل رود، منطقه سیاهکله رود و ییلاقات اشکور، آبشار سجیران ، آرامگاه ابوجعفر ثایری در میانده.

 

8. صومعه سرا

مرکز آن شهر صومعه سرا و دارای دو شهر و سه بخش است.

بخش تولم : مرکز آن شهر مرجقل و دهستان های آن تولم و هندخاله .

بخش مرکزی : مرکز بخش ، شهر صومعه سرا و دهستان های آن ضیابر، طاهرگوراب و کسما است.

بخش میرزا کوچک خان جنگلی : مرکز بخش روستای گوراب زرمیخ و دهستان های آن گوراب زرمیخ و مرکیه .

جمعیت صومعه سرا بر اساس آخرین سرشماری 136710 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : مناره آجری گسکر ، باغ های چای ، مراکز پرورش کرم ابریشم ، مزارع توتون.

9 . فومن

مرکز آن شهر فومن و دارای سه شهر به نام های شفت ، فومن و ماسوله و دو بخش است.

بخش شفت : مرکز آن شهر شفت و دهستان های آن احمد سرگوراب ، جیرده و چوبر.

بخش مرکزی : دارای دو شهر به نام های فومن و ماسوله و دهستان های آن آلیان ، رودپیش ، سردار جنگل ، گشت ، گوراب پس ، لولما و ملاسرا است.

جمعیت شهرستان فومن بر اساس آخرین سرشماری 103192 نفر است.

برخی مراکز دیدنی :پارک کودک ، قلعه رودخان ، خرابه های قصر تاریخی در اله دار کوه ، ویرانه های قصر سلسله جادو در محلی به نام زرین کول.

10. لاهیجان

مرکز آن لاهیجان و دارای دو شهر به اسامی سیاهکل و لاهیجان است. بخش های آن :

بخش دیلمان : مرکز آن روستا ی دیلمان و دهستان های آن دیلمان و پیرکوه است.

بخش سیاهکل : مرکز آن شهر سیاهکل و دهستان های آن توتکی ، خرارود و مالفجان است.

بخش مرکزی : مرکز آن شهر لاهیجان و دهستان های آن آهندان ، بازکیاگوراب ، رودبنه ، شیرجوپشت، لفمجان ، لیالستان و لیل است.

جمعیت شهرستان لاهیجان بر اساس آخرین سرشماری 204302 نفر است.

برخی مراکز دیدنی : سلسله جبال شیطان کوه ، بولوار آزادی و استخر لاهیجان ، باغ های زیبای چای ، آرامگاه کاشف السلطنه ( موزه چای ایران ) ، پارک کودک ، پارک شهر ، بناهای تاریخی ، میدان سردار جنگل ( چهار پادشاه ) ، ایستگاه کشاورزی ، کارخانه های تولید چای خشک ، آرامگاه شیخ زاهد گیلانی و جاده کوهستانی سیاهکل به دیلمان ، مناطق تاریخی و ییلاقی اسپیلی و دیلمان .

11. لنگرود

مرکز آن شهر لنگرود و دارای سه شهر به اسامی لنگرود، کومله و شلمان و دارای یک بخش به نام بخش مرکزی است. دهستان های آن عبارت اند از : چاف ، دریا سر ، دیو شل ، کومله ، گل سفید و لات لیل .

برخی مراکز دیدنی : پل خشتی ، باغ های چای ، بقعه دوازده تن ملاط ، پارک شهر ، پناهگاه حیات وحش امیر کلایه ، محله ها ، بقعه آقا سید حسن ، باغ های مرکبات ، ساحل ماسه ای و منطقه تفریحی چمخاله .

کتاب میراث فرهنگی استان گیلان

تاریخچه تقسیمات کشوری( گیلان)

ازدوران  باستان تا انقلاب اسلامی (1375)

سابقه تقسیمات کشوری ایران  به قرن پنجم پیش ازمیلاد مسیح ( دوره فرمانروایی سلسله هخامنشی ) میرسد . اولین تقسیمات کشوری، توسط داریوش اول ( 521 – 485 ق. م )  انجام گرفت ، که قلمرو پادشاهی ایران شامل تمام منطقه خاورمیانه ، خاور نزدیک و آسیای مرکزی بوده است .

داریوش اول این منطقه وسیع را به 30 قسمت بر مبنای حدود جغرافیایی و ویژگیهای  نژادی و قومی تقسیم و برای هر قسمت فرمانروا و حکمرانی به عنوان ( خشتروپان ) یعنی شهربان انتخاب کرد .

با توجه به کتبه های رسمی پادشاهان  پارس ، سرزمین کادوسیان و کاسپیان ( گیلان و دیگربخشهای  سواحل دریای خزر )جزو سرزمینهای تابع هخامنشیان نبوده است .

دیاکونوف  مورخ روس در کتاب «تاریخ ماد» می نویسد:  در اراضی نزدیکتر به کرانه دریای خزر و کاسپین  و نیمه سفلای  دره قزل اوزن ( سفید رود ) و نقاط شمالی تر آن ، پادشاهیهای کوچک وجود داشت و قبایلی در آنجا می زیستند که مولفان عهد باستان بعدها ایشان را گلها و کادوسیان و غیره نامیدند.

پس ازهخامنشیان سلوکیان سرزمینهای  ایران را به 72 ساتراپ تقسیم کردند. ولی روشن نیست که گیلان یکی ازساتراپی های هفتاد ودو گانه بوده یا نه ؟ اگربه قول ابن مقفع اعتماد کنیم سرزمین  گیلان نمی باید  جزء ساتراپهای مزبور باشد. زیرا ازآنچه وی در مقدمه « نامه تنسر» می نویسد، چنین برمیآید که گیلان و طبرستان در عهد سلوکیان استقلال خود را بازیافته بودند.

در عهد اشکانیان در قلمرو سلطنت آنان دو نوع ایالت وجود داشت :

1-ایالاتی که اطاعت از سلاطین داخلی داشتند و از شاهنشاهان اشکانی اسماًًً تبعیت میکردند.

2-ایالاتی که مستقیما تابع حکومت مرکزی شاهنشاه اشکانی بودند و برای هر یک ازآنها ازطرف

پادشاهان اشکانی، فرمانروا تعیین می گردید و تعداد آنها 18 ایالت بود .

 لذا نمیتوان تردید داشت که گیلان جزو ایالاتی بوده که ازپادشاهان داخلی خود پیروی می کرده و تابع حکومت شاهنشاه اشک نبوده است .  در ابتدای دوران ساسانی،  سازمان کشور همچون دوران اشکانیان بود . ابن خردادبه در اثر مشهور خود «المسالک و الممالک »   لقب پادشاهان زمین راذکرکرده و سپس تحت عنوانی دیگر، نام 33 تن از شاهان را بیان می کند ، که نام گیلان شاه نیز در میان اسامی  پادشاهان به چشم می خورد . ازاین  نوشته چنین استنباط می گردد که در آن دوران گیلان سرزمینی  مستقل بوده است .

سعید نفیسی، مولف « تاریخ تمدن ایران ساسانی »، معتقد است که ایران در دوره ساسانیان از یک نوع دولت متحد یا کنفدراسیون تشکیل شده بود و هر یک  از این کنفدراسیونها حکمرانی مستقل داشته که غالبا به نام سرزمین و نژادشان حکم شاه میافزودند ، و براین اساس سرزمینهای یاد شده(توسط ابن خردادبه واز جمله دیگران ) را یکی ازولایات مستقل و کنفدراسیون ایران می شمارد .

پس از انقراض ساسانیان و تسلط اعراب بر ایران، تقسیمات کشوری تا چند قرن در ایران مفهومی نداشت و پیوسته در معرض تغییر و تبدیل بود .

گیلان طی سه قرن با ایالات دیگر ایران که تحت تسلط اعراب بودند رابطه ای نداشته و دارای استقلال بود .

ازقرن پنجم تا دوره مغول در ماخذ و منابع معتبر شرح قابل توجه و دقیقی در مورد حدود ، موقعیت و تقسیمات کشوری گیلان دیده نمی شود .

براساس  اطلاعات حمدالله مستوفی در «تاریخ گزیده »، ایران در عهد پادشاهان مغول شامل 20 بخش بوده و گیلان یکی از بخشهای 20 گانه  محسوب می شده است .

گرچه در این تقسیم بندی گیلان به عنوان استان بیستم ایران معرفی شده ولی نباید فراموش کردکه این سرزمین در دوره مغول نیزتابع حکومت مرکزی نبوده و خطه مستقلی محسوب می شده است .

در عهد صفویه ، ایران به 4 والی نشین و 13 بیگلر بیگی نشین تقسیم شده بود. برطبق مدارک و ماخذ موجود ازجمله کتاب «نظام ایالات دوره صفویه » تالیف رهربرن ، گیلان در دوره مزبور یکی ازایالات چهارگانه ایران شناخته شده بود.

 در دوره افشاریه وضع ایران ازنظر تقسیمات کشوری با دوران صفویه تفاوت زیادی نداشت .

 قاجاریان تقسیمات کشوری را تغییر دادند . در دوره پادشاهی فتحعلی شاه که مصادف با آغازقرن سیزدهم هجری بود کشور ایران به 15 ایالت و تعدادی ولایت تقسیم شدکه گیلان باوجود اهمیت فوق  العاده ای که داشت درشمارایالت بزرگ ایران قرار نداشته و جزو ولایت درجه دوم بود .

5 ایالت بزرگ عبارت بودند از: خراسان ، آذربایجان ، کرمان ، فارس و خوزستان . یک سال پس از تصویب متمم قانون اساسی یعنی درسال 1325 هجری قمری قانون تشکیل ولایات و ایالات به تصویب سومین  دوره قانونگذاری مجلس شورای ملی رسید ، در ماده 2 قانون تعریف ایالت ، اسامی ایالات ایران چنین تعریف شده است :

«ایالت قسمتی از مملکت است که دارا ی حکومت مرکزی و ولایات حاکم نشین جزء است و فعلا منحصر به 4 ایالت است : آذربایجان ، کرمان و بلوچستان ، فارس و بنادر ، خراسان و سیتان »

 « ولایت قسمتی ازمملکت است که دارای یک شهر حاکم نشین و توابع باشد . اعم ازاین که حکومت آن تابع پایتخت یا تابع مرکزایالتی باشد » که شامل 12 ولایت : استرآباد، مازندران ، گیلان ، زنجان ، کردستان  ، لرستان ، کرمانشاهان ، همدان ، اصفهان ، یزد ، عراق و خوزستان بود .

مولف کلیات جغرافیای طبیعی و تاریخی ایران می نویسد :

« درسال 1341 هجری قمری  (1302 شمسی) ایران دارای 8 ایالت به شرح ذیل بوده :

1-آذربایجان 2 – گیلان 3- مازندران 4 – استرآباد  5- خراسان ( ولایت شرقی ، تاسیسات قهستان و سیستان جزو آن محسوب می شدند) 6 – ایالت کرمان  که مشتمل بر بلوچستان و مکران و بنادردریای عمان بود . 7 – فارس که لارستان و کهکیلویه و بنادر خلیج فارس  ازمضافات آن بود . 8 – ایالت خوزستان.

ولایات دیگرشامل ولایت غربی ، لرستان ، کرمانشا هان ، کردستان و ولایات مرکزی  که ناحیه وسیع عراق عجم رادر بر می گرفت. هر ولایت مشتمل بر چند بلوک و هر بلوک مشتمل بر چند محال بود »

در آبان ماه 1316 بر اساس قانون تشکیل ایالات و ولایات ، ایران به استانهای شمال، غرب و جنوب و شمال غرب و شمال شرق  و مکران تقسیم شد . که توابع استان شمال شهرستانهای  گیلان ، تنکابن ، مازندران گرگان ، تهران، قزوین ، قم و ساوه کاشان، اصفهان ، اراک (عراق)، گلپایگان و محلات، خمسه ، سمنان و دامغان بوده است.

 

و شهرستان گیلان شامل :

1 – حومه فومنات ، صومعه سرا، لشت نشاء ، کوچصفهان .( مرکز : رشت )

2- پهلوی ، چهار فریضه ، خمام ، گسکر.(مرکز : بندرپهلوی )

3- رحمت آباد ، رودبار ، سیاهکل ، دیلمان ، عمارلو . (مرکز : رودبار)

4 – لاهیجان ، رانکوه ، دهشال. (مرکز : لاهیجان )

5- گرگانرود ، اسالم ، تالش .(مرکز گرگانرود )

شکل تقسیمات سیاسی و اداری فوق چند ماهی بیش دوام نیاورد . و در 19 دیماه همان سال طی تصویب نامه ای تقسیمات کشوری به شکل استانهای یکم تا دهم تغییریافت و ایران به 10 استان  ، 49 شهرستان و 29 بخش تقسیم گردید .

استان یکم شامل شهرستانهای  مشروحه زیر بود :

1 – شهرستان زنجان 2 – شهرستان قزوین 3- شهرستان رشت ، شامل هشت بخش به نامهای:

رشت ، صومعه سرا ، رودبار، لاهیجان ، بندر پهلوی ، کوچصفهان ، خمام و لنگرود .4 –شهرستان ساوه 5 – شهرستان سلطان آباد 6- شهرستان شهسوار

که با توجه به تغییرات ایجاد شده درسالهای 1317  ،20،23،24،26،29،36،38،39، در محدوده سیاسی – اداری استان یکم و با توجه به ماده 13 قانون  وظایف واختیارات استانداران ، نام استانها تغییریافت . و استان یکم به استان گیلان تبدیل شد .

 در تاریخ 7 بهمن 1340 شهرستان اراک ، و 6 مرداد 1348 شهرستان زنجان ازاستان گیلان مجزا گردید .

 

انقلاب اسلامی تا مهر ماه سال 82

پس ازانقلاب  اسلامی در تاریخ 20 شهریور 1358 نام بندرپهلوی به بندر انزلی تغییریافت و نام روستای  زیده بالا از توابع بخش مرکزی فومن به سردار جنگل تبدیل شد که با توجه به تغییرات سالهای قبل(58) بالاخره استان گیلان در تاریخ 30/11/63 دارای 11 شهرستان ، 31 شهر، 22 بخش و 56 دهستان گردید  و پس ازآن  تا سال 1370 درتقسیمات گیلان تغییری حاصل نگردید .  لیکن درسال 1370 به بعد تقسیمات مزبور تغییر یافت و در آخرین بررسیهای حاضر تا پایان شهریور 1373 ،استان گیلان دارای 11 شهرستان ، 27 بخش ، 34 شهر ، 95 دهستان و 3043 آبادی بوده است.

براساس آخرین تقسیمات کشوری ، که در مهر ماه سالجاری به دست ما رسیده، استان گیلان دارای 45 شهر، 43 بخش ، 109 دهستان ، 2892 آبادیمی باشد که 2690 آبادی دارای سکنه و 202 آبادی خالی از سکنه است . به طور مفصل تفکیک شهرستان ، بخش و دهستان درنقشه فوق آمده است

جاذبه های طبیعی استان گیلان

گیلان به لحاظ موقعیت طبیعی ، دارای جاذبه های گسترده ای است که سرتاسر این استان را در بر گرفته است. برخی از این جاذبه ها در فصول خاصی مورد استفاده قرار می گیرند اما برخی دیگر محدودیت فصلی نداشته و در همه فصول قابل استفاده هستند . به طور کلی جاذبه های طبیعی گیلان عبارت اند از :

سواحل دریا

طول سواحل دریا در استان گیلان به 22 کیلومتر می رسد. در این مسیر شهرهای آستارا ، بندر انزلی و کیانشهر مستقیماً در کنار دریا قرار دارند. یکی از مشخصات و امتیازات سواحل گیلان ، ماسه ای بودن بخش عمده آن و نزدیکی به جنگل است. در سواحل گیلان می توان به قایقرانی و دیگر ورزش های آبی پرداخت .

تالاب ها ، دریاچه ها

تالاب انزلی ؛ از جمله زیباترین مناظر آبی گیلان است. این تالاب محل تخم ریزی آبزیان و پناهگاه و مأمن پرندگان بومی ومهاجر است. در داخل تالاب ، جزایر زیبایی وجود دارد ودوشهر زیبای انزلی وآب کناردرساحل آن قراردارند. ازدیدنی های چشم نواز تالاب انزلی می توان از گل های نیلوفر آبی نام برد که غنچه ها و برگ های آن سر از آب برآورده و سطح وسیعی از تالاب را می پوشاند. رویش نی در تالاب هم هر چند از نظر اکولوژیکی مشکلات زیادی ایجاد کرده است، اما در جای خود یکی از مظاهر اصلی اکوسیستم طبیعی تالاب به شمار می آید. انبوه پرندگان در این نیزار زندگی می کنند و ضمن تهیه غذای خود ، به تخم گذاری و تولید مثل در آن ادامه می دهند. تالاب برای پرندگان مهاجر نیز زیستگاه مطلوبی به شمار می رود.

همه ساله هزاران هزار پرنده مهاجر از بخش های شمالی برای زمستان گذرانی و ادامه حیات به تالاب انزلی روی می آورند. نیزارها ، گذشته از آن که زیستگاه  مناسبی برای پرندگان به شمار می روند، رویشگاه گیاهانی با قابلیت انعطاف فراوان هستند که در صنایع دستی و بومی گیلان کاربرد قابل توجهی دارند. حصیر ، زنبیل ، سبد ، ظروف حصیری و .... از این گیاهان ساخته می شود.

تالاب انزلی محل مناسبی برای ورزش های آبی از جمله قایق سواری است.

دریاچه ؛در جنوب شهر آستارا ، یکی از دریاچه های زیبای ساحلی گیلان در مساحتی کوچک قرار دارد. این دریاچه در شمار بهترین زیستگاه های طبیعی پرندگان است. برای جلوگیری از هجوم مردم به این دریاچه ، این محل جزو مناطق حفاظت شده است.

در روستای جوکندان واقع در 12 کیلومتری شمال شهر تالش ، برروی رودخانه کوچکی که در پای کوه از دره ها خارج می شوند، یک آب بند مصنوعی ساخته شده که در پشت آن دریاچه کوچکی به وجود آمده است.

عمق این دریاچه به حدود سه متر می رسد و در میان آن درختان جنگلی ، سازگار با محیط آبی از آب سر برآورده اند. گیاهان آبی ساحل دریاچه مانند زنبق در رنگ های مختلف ، چشم انداز زیبایی به دریاچه می بخشند.

در حوالی

فومن ، صومعه سرا ، ضیابر و جمعه بازار برکه های کوچکی وجود دارد که علاوه بر اهمیت اکولوژیکی ، چشم انداز طبیعی زیبایی به نواحی جلگه ای ، واقع در حاشیه شهرهای فوق می بخشد.

در کناره های سفیدرود و شعبات فرعی آن نیز دریاچه های ساحلی زیبایی را مشاهده می کنیم. این دریاچه ها که در مواقع پرآبی گسترش می یابند ، به نواحی ساحلی شهرستان های لنگرود و رودسر زیبایی خاصی می بخشند.

دریاچه هایی که در پشت سدهای ساخته شده بر روی سفیدرود به وجود آمده ، به سهم خود از مناظر زیبای گیلان به شمار می روند. دریاچه اصلی سد سفیدرود که در دره های جنوبی و غربی شهر منجیل تشکیل شده است، نخستین منظره آبی برای مسافرینی است که از جاده قزوین وارد گیلان می شوند. در پشت سد انحرافی ، تونل تاریک فومن و سد سنگر ، دریاچه های موضعی کوچک با دره های پوشیده از جنگل و یا زمین های کشاورزی ، جاذبه های چشم نوازی را به وجود آورده است.

رودها

بستر رودهای گیلان عمدتاً در مسیر دره های کوهستانی و کوهپایه ای که از جنگل های سرسبز و انبوه پوشیده شده اند قرار گرفته است. از این رو ، برای استفاده از مظاهر طبیعت از بهترین نمونه ها و امکانات طبیعی به شمار می روند و از نظر گردشگری در اغلب فصول سال ، گردشگران زیادی را به خود جلب می کنند. اغلب این رودها برای ورزش های آبی بسیار مناسب هستند.

آب های معدنی

چشمه ی آب گاز سنگرود؛ در روستای سنگرود از توابع دهستان عمارلو شهرستان رودبار قرار دارد. چشمه کلشتر منجیل ؛ این چشمه حدود یک کیلومتر پایین تر از سد سفیدرود در فاصله پانصدمتری جاده اصلی قزوین به رشت قرار دارد. چشمه آب معدنی ماسوله ؛ در ابتدای ورودی شهر تاریخی ماسوله در کنار پارک شهر قرار دارد. چشمه چشماگل ؛در روستای طالم از توابع سنگر قرار دارد. چشمه ماستخور؛در روستای ماستخور نزدیک رودبار در جبهه غربی سد منجیل قرار دارد. چشمه آب معدنی سجیران ؛ در اشکور بالا، نزدیکی روستای سجیران واقع است.

جنگل ها

جنگل های گیلان از مناظر طبیعی زیبای گیلان است. جذابیت جنگل های گیلان در تنوع گونه های جنگلی آنهاست و همین امر آنها را از جنگل های سوزنی برگ متمایز می سازد. سطح زمین های جنگلی گیلان را در فواصل درختان ، فرشی از چمن می پوشاند. جنگل های گیلان با این بستر سبز، امکانات زیادتری را از نظر تغذیه ، حیات وحش و اوقات فراغت فراهم ساخته است. جنگل های سراوان - نزدیک رشت – جنگل های تالش ، جنگل های لاهیجان و جنگل های دیلمان از جمله جنگل های زیبا و دیدنی گیلان است.

ییلاق ها

مناطق ییلاقی گیلان که در حال حاضر مورد استفاده قرار می گیرد عبارت اند از : نواحی ییلاقی جواهر دشت؛ در ارتفاعات شرق گیلان قرار دارد و ییلاقِ نواحی چابکسر و واجارگاه و رحیم آباد به شمار می روند. ییلاق های واقع در مسیر دره رودخانه پل رود؛ دره بسیار زیبای پل رود ، پس از گذشت از روستای دیماین به نواحی ییلاقی این ناحیه می رسد. دره پل رود به دو شاخه تقسیم می شود و هر یک به ییلاق های واقع در مسیر خود می رسد. ییلاق های دیلمان و اسپیلی؛ ییلاق های این ناحیه ، هم از نظر چشم انداز و هم از نظر آثار  تاریخی و فرهنگی دارای اهمیت بسیار است. ییلاق های نواحی رودبار ؛ این ییلاق ها را می توان به دو قسمت تقسیم کرد: نخست ییلاق های واقع در شرق سفیدرود که عمدتاً در عمارلو ، توتکابن و پره سر قرار دارند. ییلاق های تالش و آستارا ؛ ماسوله جنوبی ترین ییلاق تالش است و پس از آن ییلاق های ماسال و شاندرمن قرار دارند. ییلاق « تالش دولاب » ، ییلاق « مریان» ، ییلاق « سوباتان » در این منطقه ، از این زمره اند. شهر آستارا ، از طریق گردنه حیران به نواحی ییلاقی آستارا مربوط می شود.

نقل از کتاب میراث فرهنگی استان گیلان

موزه ها و مراکز فرهنگی استان گیلان

موزه رشت

 

ساختمان موزه رشت بنایی است با قدمتی 70 ساله که در زیرزمینی به وسعت 700 متر مربع و با زیربنای 560 متر مربع در خیابان طالقانی ( بیستون ) این شهر واقع شده است.

این بنا در گذشته به « میرزا حسین خان کسمایی » یکی از یاران میرزا کوچک خان جنگلی تعلق داشت و در سال 1349 هجری شمسی ، وزارت فرهنگ و هنر وقت آن را خریداری نمود. پس از تعمیرات لازم ، برای نخستین بار توسط کارشناسان مرکز مردم شناسی ایران به موزه تبدیل شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1367 با نام موزه ی شهر زیر نظر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان اداره می شد.

با تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور، این ساختمان در اختیار مدیریت برنامه ریزی موزه ها و نمایشگاه ها قرار گرفت و پس از مرمت اساسی در تاریخ دهم مهرماه 1367 بازگشایی شد. این موزه از دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی تشکیل شده است.

بخش مردم شناسی

غرفه های مربوط به این بخش در طبقه ی اول موزه قرار دارد. پس از ورود به موزه ، در سمت راست غرفه ای وجود دارد که در آن مجسمه های مومی یک مرد چوپانِ تالش ، ایستاده با پیراهن و جلیقه و شلوار و گیوه ، با چماقی در دست دیده می شود. پیرمردی چانچو به دست ( چانچو چوبی است که بر روی دوش نهاده می شود) که برای فروش مرغ و تخم مرغ به شهر آمده نیز در کنار او دیده می شود. در غرفه دوم سالن شرقی ، سه زن روستایی با لباس های محلی گیلانی قرار دارند. یکی از زنان در حال بافتن حصیر در پشت دستگاه حصیربافی است.

زنی دیگر در حال بافتن چادر شب دیده می شود. زن سوم بر خلاف این دو زن حالت ایستاده دارد و در اطراف او بافته های دستی مانند گلیم و شال به چشم می خورد.

بعد از دو غرفه ی یاد شده که به موادی از زندگی روزمره مردمان محلی و مشاغل آنها می پردازد، در غرفه ای دیگر به انواع وسایل تدخین ( دخانیات ) برمی خوریم که در آن وسایلی نظیر انواع قلیان های برنجی سفالی ، مسی، ورشویی و شیشه ای و انواع کیسه توتون و تنباکو ، چوب سیگار ، وافور، چپق ، جعبه توتون و جاسیگاری در معرض تماشای بینندگان گذاشته شده است.

در کنار ویترین قبلی ، ویترینی دیواری مربوط به وسایل پیرایش و پزشکی تعبیه شده است. در این ویترین وسایلی مانند سرمه ، سرخاب ، آینه ، شانه های مختلف چوبی ، سرمه دان، سوزن دان، تیغه فلزی ، سنگ و ماشین اصلاح سلمانی و همچنین بادکش مخصوص حجامت از شاخ گاو، انبر دندان کشی ، نی و چاقو ختنه کردن ، پیمانه قاشقی و قمقمه برنجی دردار وجود دارد.

در غرفه دیگر این سالن با نوع و چگونگی ابریشم کشی و چله کشی آن آشنا می شویم. روبه روی این غرفه ویترین هایی وجود دارد که در آن وسایل مورد نیاز حمام مانند لگنچه ، تاس ، سنگ پا، پارچ و لیوان مسی ، قاب آیینه ، جای سرخاب و سفیداب در معرض نمایش قرار دارند. ویترینی دیگر به نمایش انواع قاشق های چوبی محلی و قاشق های فلزی اختصاص یافته است.

یکی دیگر از غرفه ها مربوط به کارگاه سراجی (زین سازی ) است که یکی از مشاغل پررونق مردم تالش و سیاهکل در گذشته بوده است. در این غرفه ابزار مختص این شغل و ساخته هایی مانند تزیینات مربوط به اسب و قاطر چون مگس پران ، دهن بند و ران بند که از چرم ساخته می شد، به نمایش گذارده اند.

پنج ویترین بعدی به نمایش ابزار و وسایل روشنایی و ظروف گوناگون مانند پی سوزها ، چراغ های لامپا ، روغن دان فلزی ، چراغ موشی فتیله دار ، جای شمع ، چراغ بادی ، چای دان ورشو، قوری برنجی اختصاص یافته است.

در انتهای این سالن که به قسمت دیگری منتهی می گردد ، غرفه سفال گری و کارگاه مربوط به آن وجود دارد.

در راهروی باریک جنب سالن شرقی انواع گلیم های محلی به صورت خورجین و کیف و چند گلیم دیگر با انواع نقوش هندسی ، در ابعاد مختلف به چشم می خورد. در همین راهرو غرفه ای دیگر معروف به غرفه زندگی ایوان وجود دارد. این غرفه یک خانه روستایی با سقف گالی پوش را نشان می دهد که در آن یک زن در حال خواباندن بچه ای در گهواره و دیگری در حال نخ ریسی با چرخ ریسندگی ( چَر ) است. وسایل تکمیل کننده این غرفه ها وسایل مورد نیاز یک زندگی ساده و روستایی مانند گمج ، قندشکن، استکان، خاک انداز ، ظرف شیرخوری ، آویزی از اسپند و ... است.

در قسمت دیگری از این طبقه به فرش هایی تاریخی بر می خوریم که با طرح های زیبا و تاریخی ، گل و بوته و اسلیمی با حاشیه و لَچَک و ترنج نقش گشته اند. پنج تخته فرش اهدایی شهرداری رشت ، مربوط به سال های 1306 و 1305 ش که در چهارچوب های بزرگ جای گرفته اند، از این جمله اند.

قراردادها و وقف نامه های مربوط به دوره قاجاریه نیز در این سالن به دیوارها نصب شده و یا درون ویترین های دیواری جاسازی شده اند. ماکت ماسوله در مقیاس 300/ 1 در قسمتی از این فضا به نمایش گذارده شده است. این ماکت وضعیت طبیعی ، نوع معماری و دیگر خصوصیات ماسوله را به صورت جالب نشان داده است.

از دیگر آثار ویژه این موزه مجسمه ای چوبی است که در مراسمی در سال 1368 از طرف « ساموراماشل» رئیس جمهور وقت کشور موزامبیک به رسم یادبود به حضرت آیت الله خامنه ای ریاست جمهور وقت ایران که به آن کشور عزیمت نموده بودند، اهدا شده بود. این مجسمه از جنس فوفل ( نوعی چوب کمیاب و مطبوع ) و نشانگر اندام گره خورده مردان و زنان است که برای رسیدن به آزادی به یکدیگر پیوند خورده اند. این مجسمه از کـُنده یک پارچه ساخته شده و دارای رنگ قهوه ای است. ارتفاع مجسمه 143 سانتیمتر و نقوش کنده شده بر روی آن برجسته است.

 

بخش باستان شناسی

بخش باستان شناسی موزه رشت در زیرزمین یا سرداب ساختمان قرارداد و مُعّرف عظمت و شکوه باستانی این خطّه و فرهنگ مردمان آن است. بخش باستان شناسی دارای 28 ویترین شیشه ای دو طبقه ، و 11 ویترین دیواری است. قدیمی ترین اشیای این بخش ها پیکان های سنگی متعلق به منطقه پیرکوه است که از حفاری های غیر مجاز کشف شده و تاریخ آن 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده می شود.

برخی از آثار پیش از اسلام موزه ی رشت حاصل اکتشافات باستان شناسی استان و برخی دیگر به سایر نقاط کشور تعلق دارد و به منظور شناخت و تبادل فرهنگی در این بخش قرار گرفته اند. اشیای سفالی این بخش بیشتر به صورت ظروف و گاه به صورت حیواناتی نظیر گاو و قوچ ( ریتون) و پرنده است. اشیای زینتی مانند سنجاق ها، دستبندها ، انگشتر، گوشواره و گردن بند و اشیای رزمی مفرغی مانند خنجر ، کارد، شمشیر، پیکان است. ظروف مفرغی چون پیاله ، ملاقه و جام نیز در این بخش به نمایش گذاشته شده است.

سنگ قبرهای مربوط به دوران اسلامی به دست آمده از « بیورزن» عمارلو ، باغچه سرای آستارا ، بقعه باباولی دیلمان با خطوط نسخ و از جنس مرمر سفید از اشیای دیگر این بخش است. سکه های دوران تاریخی و اسلامی ، خمره های نگه داری مایعات و اغذیه ، کلاهخود جنگی و .... دیگر ویترین های این بخش را زینت داده اند.

علاوه بر این آثار،  مخزن این گنجینه ، محل نگهداری برخی آثار نفیس نظیر سکه و زیورآلات است که گاه به معرض نمایش عموم گذارده می شود.

در طبقه بالا و در قسمت زیر شیروانی ، انباری قرار دارد که محل نگهداری اشیای مطالعاتی است و آثاری که از کاوش های علمی به دست می آید و یا از حفاران و قاچاقچیان به صورت غیر مجاز کشف شده ، ابتدا جهت مطالعه و مرمت در این بخش حفظ می گردد. کارگاه مرمت اشیای موزه نیز در اتاقی دیگر در این طبقه فعال است.

کتاب میراث فرهنگی استان گیلان

معرفی پل های قدیمی استان گیلان

پل آجری پونل

این پل در چهار کیلومتری جاده رضوان شهر به تالش قرار دارد و در دوره صفویه بنا و در دوره قاجاریه بازسازی شده است. مصالح آن آجر و سنگ و در راه شاه عباسی واقع شده بود. طول پل 30 متر و دارای یک دهنه ی بزرگ با طاق جناقی و عرض 30/2 متر وجان پناهی (قسمتی در زیر پل که می توان در زیر آن پناه گرفت )به ارتفاع 40 سانتیمتر است.

پل خشتی تجن گوکه

این پل در دهکده تجن گوکه از توابع لاهیجان قرار دارد و دارای دو چشمه با طاق جناقی است. در پایه های میانی و جانبی پل اتاقک های کوچکی برای بیتوته ی کاروانیان احداث شده بود. طول پل 60 متر و عرض آن 25/4 و ارتفاع کلی آن بیش از 5/7 متر است.مصالح به کار رفته در این پل آجر ، سنگ و ملات ساروج است. این پل در زمان قاجاریه ساخته شده است.

خشت پل تیمجان

خشت پل تیمجان در روستای تیمجان در غرب رودسر قرار دارد و از پل های دوره صفوی و قاجار است. این پل بر روی رودخانه ی کهنه گوراب که قبلاً محل عبور راه  شاه عباسی بود، احداث شده است. مصالح پل آجر قرمز رنگ و ساروج است. پل دارای سه دهنه بزرگ و دو دهنه کوچک با طاق های جناقی است. طاق میانی 6 متر ارتفاع دارد. قسمت میانی پل مسطح و اطراف آن شیب دار است.

پل غازیان

پل غازیان یکی از پل های معروف دوره معاصر است که غازیان را به بندر انزلی متصل می کند. این پل از سال 1314 تا 1318 توسط مهندسین خارجی که بیشتر سوئدی و از شرکت سنتاب (آلمان ) و شرکت موتلا ( سوئد) بودند، ساخته شده است.

طول پل 40/210 متر ، عرض آن 10 متر و ارتفاع آن از سطح آب 85/ 6 متر است. پل دارای 5 دهانه ثابت و یک دهانه به عنوان پل متحرک به طول 25 متر است که هنگام عبور کشتی ها آن را بلند می کردند. در ساخت پل از بتون  و مصالح فلزی استفاده شده است. این پل در سال های 1320 و 1333 ش مرمت شده است.

پل گازروبار

این پل در جاده ی رشت به صومعه سرا بر سر رودخانه  گازروبار ساخته شده و شالوده ی آن به دوره صفوی و قاجار باز می گردد. پل گازروبار دارای یک دهانه اصلی و دو دهانه فرعی کوچک است. مصالح به کار رفته در آن ، آجر با ملات گچ در طاق ها و سنگ ساروج در پایه ها است. این پل به دستور "حاجی یوسف بگلوری" در دوره ی قاجار بازسازی شد.

پل خشتی لاهیجان

پل خشتی لاهیجان در شمال غربی لاهیجان در محله پرده سر قرار دارد و متعلق به دوره کیاییان است. در ساخت مجدد این پل در زمان قاجاریه ، حاجی جعفرخان بنا را تعمیر کلی کرد. طول این پل 50 متر و عرض آن 4/5 متر و ارتفاع آن 11 متر است. پل دارای دو دهانه بزرگ با طاق جناقی است. در قسمت پایه میانی ، پل سیل برگردان وجود دارد. پل دارای یک سطح عابر روی مسطح و دو سطح شیب دار جانبی است که با سنگ قلوه ای سنگ فرش شده است. مصالح بنا آجر قرمز رنگ ، آهک و ساروج است. در سال های اخیر این پل مورد مرمت قرار گرفته است.

پل خشتی لنگرود

بر اساس اطلاعات کتاب "تاریخ خانی" تا سال 912 هـ . ق در شهرلنگرود فقط پلی چوبی موجود بود. از این رو ساخت این پل را می توان به زمان حکام کیایی گیلان منسوب دانست. پل از یک سطح میانی و دو بخش جانبی شیب دار تشکیل شده و طول قسمت اول آن 10/15 متر و دو قسمت جانبی 10 الی 11 متر است . عرض پل در قسمت میانی و بین دو جان پناه 345 تا 350 سانتیمتر و عرض قسمت جان پناه ها هریک 45 و ارتفاع آنها 35 سانتیمتر است . عرض کلی پل 430 سانتیمتر است . محل عبور عابر پیاده روی پل را در مرمت های اخیر با قلوه سنگ مفروش ساخته اند . پل دارای  دهانه با طاق جناقی نسبتاً کند است.

دو فرو رفتگی در پیشانی پل و در فاصله بین دو قوس قرار دارد . هر یک از قوس ها در سمت بیرونی دارای یک نوار آجرکاری به عرض 12 سانتیمتر است که حالتی تزیینی و برجسته دارند. علاوه بر آن در کناره ی قوس ها آجر چینی خاصی نیز انجام شده و حاشیه ای به عرض 60 سانتیمتر را به وجود آورده است.

پایه میانی قطور پل 4 متر عرض دارد و دو موج شکن یا سیل برگردان در دو طرف پل برای کاستن از  فشار آب در ایام افزایش سطح آب تعبیه شده است. یک دهانه کوچک بین پایه میانی پل و یک طاق نمای جناقی بر بالای آن با عرض 50 سانتیمتر وجود دارد.

پل خشتی لوشان

این پل در شهرستان لوشان ، جنوبی ترین شهر استان گیلان و در مسیر رشت – قزوین در فاصله 93 کیلومتری مرکز استان ، واقع است. پل خشتی لوشان روی رودخانه شاهرود ( یکی از شاخه های سفید رود) ساخته شده است.

رابینو درباره این پل می نویسد : "پل لوشان بنایی زیبا از آجر است که مرکب از یک طاق کوچک و دو طاق بزرگ است و تاریخ بنایش به دوران خسروخان می رسد. روس ها شیب این پل را که تند بود ملایم نمودند".

پل لوشان دارای چهار دهانه به ابعاد مختلف و نیز موج برگردان هایی در قسمت پایه ها است. کوره پوش هایی در میان پایه ها از سنگینی پل ، می کاهد و در مواقع افزایش سطح آب ، گذر رود را تسهیل می کند. طول کلی این پل 100 متر و عرض آن هفت متر است. در دو طرف مسیر عبور عابر، جان پناه وجود دارد و کف پل با قلوه سنگ فرش شده است. پل لوشان پس از زلزله سال 1369 توسط اداره کل میراث فرهنگی گیلان مرمت اساسی شد.

پل خشتی نال کیاشهر

این پل در راه قدیمی لاهیجان به لنگرود ، بین روستاهای لیالستان و نال کیا شهر قرار دارد و به نام سازنده ی آن "حاج یحیی پردسر" نیز نامیده می شود. سطح پل ، سنگ فرش و پل دارای دو سیل برگردان در دو  طرف پایه هاست. اضلاع آجرهای این پل 4*20*20 سانتیمتر است .

پل خشتی نیاکو

پل خشتی نیاکو نزدیک روستای نیاکو از توابع لاهیجان قرار دارد. طول پل 50 متر و عرض آن 80/5 متر است. ارتفاع پل از سطح آب شش متر و دارای چهار دهانه است که دو تای آن بزرگ و دو تای دیگر کوچک هستند. مصالح به کار رفته در پل ، آجر و ساروج است. بعضی قدمت این پل را به دوره صفویان نسبت داده اند. کتاب میراث فرهنگی استان گیلان

وجه تسمیه و مفاخر گیلان  

 

 

درباره نام "گیلان" و معانی واژه گیل نظرات مختلفی ابراز شده است. لغت نامه دهخدا گیلان را ماخوذ از واژه "گیل" به اضافه پسوند "ان" دانسته و افزوده است

در پهلوی Gelan به معنی مملکت گل ها و نزد یونانی ها Gelae و در اوستا نام ناحیتی به نام وارنا است.

فرهنگ فارسی معین این واژه را چنین تعریف کرده است: "گیلان[gelan گیل + ان] ناحیه ای در جنوب غربی بحر خزر مسکن قوم گیل، در قدیم قسمت

کوهستانی گیلان را دیلم و مردمان آن را دیلمان می گفتند..."

"را بینو" نام گیلان را مشتق از کلمه اوستایی Varena نام ناحیه ای در شمال کوه البرز می داند که به مرور زمان در تلفظ به صورت گیلان در آمده است.

"عباس اقبال آشتیانی" در باره ساکنان گیلان می نویسد: "طایفه گیل یا جیل یا گیله یا گیلک و قوم دیلم، دو تیره از ایرانیان آریایی نژادند که از زمان بسیار

قدیم در قسمت غربی ولایات ساحلی بحر خزر ساکن بوده و ایامی که قدرت به هم می رسانده اند، دامنه استیلای خود را از مشرق تا حدود گرگان و از

شمال تا ولایت ازان (ماوراء ارس) و از جنوب تا حوالی قزوین می کشانده اند."

به هر صورت نواحی جنوبی دریای مازندران به دلیل اقلیم مناسب و وفور نعمت از دوران پیش از تاریخ توسط اقوام گوناگون برای سکونت مورد توجه بود.

ساکنان گیلان در طی قرون گذشته گاه از مناطق جلگه ای و کوهستانی به عرصه های جنوبی تر مهاجرت کرده و برخی با امتزاج و اختلاط در گروه های نژادی

جدید به حیات دیر پای خویش ادامه داده اند.

مفاخر گیلان

گیلان، با جلگه های سرسبز و کوه های سر به فلک کشیده اش، فرزندانی را در دل خود بارو نمود که آوازه شهرت شان گاهی از

مرزهای کشور نیز فراتر رفته است. در این مجموعه با برخی از این بزرگان آشنا می شویم.

پروفسور سمیعی	هوشنگ ابتهاج	شیون فومنی
استاد پور رضا	ناصر مسعودی	شمس لنگرودی

حسن دیلمی فقیه و مجتهد و شاعر سده هشتم. ابوالفتح گیلانی حکیم و ادیب دربار جلال الدین اکبرشاه تیموری، عبدالقادر گیلانی عارف،

حکیم و فیلسوف قرن ششم، بابا نصیبی گیلانی شاعر، محمد حسن گیلانی فیلسوف و عارف، محمد قاسم لاهیجی حایری از خوشنویسان سده دهم.

در قرن دوازده محمود پاینده حزین لاهیجی شاعر بزرگ و میرزا ابوالقاسم رشتی مجتهد و ادیب و شاعر. در سده 11 حکیم حاذق از پزشکان به نام در هندوستان

و نورالدین محمد لاهیجی متخلص به "قراری" از کاتبان و خوشنویسان. در قرن سیزده؛ حسن حسام الاسلام دانش واعظ و شاعر بزرگ. سید محمد باقر شفتی

از نام آوران جهانی شیعه، حاج ملا محمد رفیع مجتهد و صاصب فضل، بهایی لاهیجانی از فضلا و علمای طراز اول و دارای کتابخانه ای بزرگ، شیون فومنی صبوری رشتی

دایر کننده اولین داروخانه مجهز در رشت. همچنین سعیدالاهیجی نقاش و طراح بی نظیر زرینه ها و سیمینه ها که تخت طاووس را به دستور جهانگیرخان بابری ساخت.

شرفشاه دولایی شاعر و عارف بزرگ. محمد بن علی شریف لاهیجی مجتهد و محقق و معاصر میرداماد. شمس الدین محمد لاهیجی از اعاظم و بزرگان

دارالعلم لاهیجان در دوران حکومت کیاییان. ضیاء لاهیجی، شاعر و کنده کار چیره دست. طالب گیلانی پزشک دستگاه کیاییان ملاطی. عبدالفتاح فومنی

هم عصر شاه عباس صاحب کتاب تاریخ گیلان. قطب الدین لاهیجی از علمای شیعه و شاگردان میرداماد. کیکاووس زیاری از پادشاهان دانشمند

\آل زیار و صاحب کتاب قابوس نامه، گوشیار گیلانی، ریاضیدان و اخترشناس برجسته، مالک دیلمی از معروف ترین خوشنویسان ایران. مهیار دیلمی کاتب و شاعر آل بویه.

و از معاصران شعرایی چون هوشنگ ابتهاج (هـ ا. سایه)، حسین سمیعی ادیب السلطنه، اسماعیل دهقان، محمد باقر طاهری، گلچین گیلانی، نصرت رحمانی،

مهکامه محصص، سید حسن معصومی اشکوری. پروفسورها و پزشکان متخصصی چون فرحناک اسدی، ابوالحسن اعتمادی، حسن اکبرزاده، آذر اندامی،

فضل الله رضا، علی زرگری، ابراهیم سمیعی، فریدون سمیعی، مجید سمیعی، علی نوبخت حقیقی. علمایی چون بهاء الدین املشی، محمد تقی بهجت فومنی،

سید محمد تائب، شیخ محمد زاهد رشتی، محمد تقی فخردایی، صادق احسان بخش، محمد محمدی گیلانی. محققان و دانشمندان، نویسندگان و مترجمینی

چون محمود بهزاد، ابراهیم پور داوود، مهدی تجلی پور، حسن تقی زاده میلانی، محمد جعفر جعفری گیلانی، علی حاکمی، جعفر خمامی زاده، عنایت الله رضا،

فضل الله رضا، شاپور رواسانی، محمد روشن، جلال ستاری، سیروس سهامی، احمد سمیعی، عبدالعلی طاعتی، ابراهیم فخرایی، کریم کشاورز، باقر قدیری اصلی،

عبدالکریم گلشنی، محمد علی مجتهدی، رضا مدنی، محمد معین، احمد مهراد، احمد مرعشی و هنرمندانی چون اسحق شهنازی، جلیل ضیاپور، اکبر رادی و ...

منبع :سازمان میراث فرهنگی استان گیلان